Zadania i ćwiczenia ułatwiające przygotowanie się do egzaminu z języka polskiego po ósmej klasie

Adam Mickiewicz
“Dziady” część II (fragment)

CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Zamknijcie drzwi od kaplicy
I stańcie dokoła truny1;
Żadnej lampy, żadnej świécy,
W oknach zawieście całuny.2
Niech księżyca jasność blada
Szczelinami tu nie wpada.
Tylko żwawo, tylko śmiało.
STARZEC
Jak kazałeś, tak się stało.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Czyścowe duszeczki!
W jakiejkolwiek świata stronie:
Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeczki,
Czyli dla dotkliwszej kary
W surowym wszczepiona drewnie,
Gdy ją w piecu gryzą żary,
I piszczy, i płacze rzewnie;
Każda spieszcie do gromady!
Gromada niech się tu zbierze!
Oto obchodzimy Dziady!
Zstępujcie w święty przybytek;
Jest jałmużna, są pacierze,
I jedzenie, i napitek.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZ
Podajcie mi garść kądzieli3,
Zapalam ją; wy z pośpiechem,
Skoro płomyk w górę strzeli,
Pędźcie go z lekkim oddechem.
O tak, o tak, daléj, daléj,
Niech się na powietrzu spali.
CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?
GUŚLARZ
Naprzód wy z lekkimi duchy,
Coście śród tego padołu4
Ciemnoty i zawieruchy,
Nędzy, płaczu i mozołu
Zabłysnęli i spłonęli
Jako ta garstka kądzieli.
Kto z was wietrznym błądzi szlakiem,
W niebieskie nie wzleciał bramy,
Tego lekkim, jasnym znakiem
Przyzywamy, zaklinamy.

1. Truna – trumna.
2. Całun – tkanina służąca do przykrywania zmarłego.
3. Kądziel – włókna lniane, konopne lub wełniane.
4. Tego padołu – tu w znaczeniu: tej ziemi.

Zadanie 1
Oceń prawdziwość powyższych informacji. Wybierz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.

A. W rozmowie uczestniczą postacie realistyczne. P/F
B. Są to postacie znane z polskiej historii. P/F

Zadanie 2
W powyższym tekście został przedstawiony.

A. obrzęd chrześcijański i ludowy.
B. obrzęd pogański i ludowy.
C. obrzęd wiejski.

Zadanie 3
Podkreśl poprawną odpowiedź i uzasadnij swój wybór za pomocą dwóch argumentów.

Obrzędem kieruje Starzec/Guślarz.

Argument 1 – …………………………………………………………………………………………………….
Argument 2 – …………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 4
Podaj trzy przykłady wyrazów lub wyrażeń, za pomocą których budowany jest nastrój grozy.

……………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 5
Dlaczego duchy lekkie zostały przywołane poprzez spalenie kądzieli?
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 6
Wskaż w tekście przykład anafory.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………………………………

Zadanie 7
Czym jest wyraz ‘truna’ we współczesnej polszczyźnie?
Zaznacz A lub B i podaj uzasadnienie 1 lub 2 lub 3.

A. archaizmem
B. neologizmem

1. niedawno pojawił się w języku polskim.
2. wyszedł z powszechnego użycia w języku.
3. stosuje się go w potocznym języku.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 8
Jaką rolę pełni pytanie retoryczne ‘Co to będzie’?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 9
Jakimi wyrazami z tekstu można zastąpić poniższe określenia?

A. napój -……………………………………………………………..
B. modlitwa – ……………………………………………………….
C. datek dla biednych – ………………………………………….

Zadanie 10
Odwołując się do całego utworu, wymień jakie jeszcze dwie kategorie duchów zostały przywołane.

A. ……………………………………………………………..
B. ……………………………………………………………..

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
A. P
B. F

Zadanie 2
B

Zadanie 3
Obrzędem kieruje Starzec/Guślarz.

Argument 1: przykład – wydaje polecenia
Argument 2: przykład: wykonuje czynności mające na celu przywołanie duchów

Zadanie 4
Przykład: ciemność, trumna, całun, płonąć w smole, płacz

Zadanie 5
Duchy lekkie zostały przywołane poprzez spalenie kądzieli, ponieważ ich ziemskie życie było krótkie i szybko przeminęło.

Zadanie 6
Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeczki,
Czyli dla dotkliwszej kary

Zadanie 7
A 2

Zadanie 8
Przykład: wzmocnienie uwagi odbiorcy; podkreślenie wagi problemu; uwypuklenie niepewności, co do rozgrywających się wydarzeń

Zadanie 9
A. napój – napitek.
B. modlitwa – pacierz.
C. datek dla biednych – jałmużna.

Zadanie 10
A. duchy ciężkie.
B. duchy pośrednie.