Oprócz regionalnych odmian języka polskiego tzw. regionalizmów (o tym można przeczytać w artykule z kwietnia 2018 roku), istnieją też gwary środowiskowe. Czym są? Jest to język charakterystyczny dla określonych grup społecznych, np. gwara lekarska – używają jej lekarze, gwara prawnicza – sędziowie, adwokaci, prokuratorzy, gwara studencka – osoby pobierające naukę w wyższych uczelniach czy też gwara uczniowska – młodzi ludzie uczący się w szkole.
Czym charakteryzuje się język ludzi młodych? Przeczytajmy fragment z książki dla młodzieży.
Małgorzata Karolina Piekarska “Klasa pani Czajki”
“Ciekawi mnie ten gość – powiedziała [Kamila] do Małgosi. Wracały ze szkoły tylko we dwie.
– Masz na myśli tego swojego z Internetu?
– Tak tego dnia, kiedy go poznałam, wywróżyłam sobie, że ktoś odmieni moje życie. I trochę tak jest. To fajny gość. Trochę tajemniczy wprawdzie, ale fajny […]
– Przecież to Wojtek! – Małgosia powiedziała to tak, jakby cały świat już to wiedział. – Sam jakieś dwa tygodnie poprosił mnie o twój numer na Gadu Gadu, bo twierdził, że ma dół, z tobą fajnie mu się gada, a masz wyłączoną komórkę. Ja cały czas myślałam, że Bóg wie, kogo tam poznałaś. Dziwię się, że się nie zorientowałaś, że to Wojtek”.
Chociaż język młodzieżowy cechuje często specyficzne słownictwo, nie znaczy wcale, że musi być niestaranny czy ubogi. Jednak zdarza się, że niektóre słowa są często nadużywane. Jako przykład można podać wyraz ‘fajny’. Nierzadko słyszy się fajny kolega, fajna książka, fajne wakacje, fajna sukienka czy fajny nastrój.
Przyjrzyjmy się wybranemu słownictwu zaczerpniętemu z języka ludzi młodych.
A – oznacza wyraz lub wyrażenie z języka ludzi młodych
B – oznacza odpowiednik z języka ogólnego
A. żal – B. przykro mi//A. lampić – B. patrzeć//A. nie ogarniać – B. nie rozumieć//A. wbijać się – B. wpraszać//A. ziomal – B. kolega//A. zwijać żagle – B. rezygnować//A. lajtowy – B. spokojny//A. kopara – B. buzia//A. w porzo – B. w porządku//A. obczaić – B. zrozumieć//A. siema – B. cześć//A. sorki – B. przepraszam//A. padaka – B. coś beznadziejnego//A. lecieć w kulki – B. żartować z kogoś
W noc świętego Jana (23 czerwca), czyli w najkrótszą w roku zakwita kwiat paproci. Jest bardzo niepozorny i dopiero ten, kto go zerwie, może ujrzeć jego wyjątkową piękność. Ten szczęściarz może też liczyć na powodzenie w każdym swoim działaniu. Aby znaleźć kwiat, trzeba być człowiekiem młodym i mieć szczere serce.
W pewnej wsi żył sobie chłopiec o imieniu Jacuś. Był bardzo ciekawy świata i zawsze wytrwale dążył do celu. Kiedy dowiedział się o kwiecie paproci, postanowił go odszukać. W noc świętojańską pięknie się ubrał i poszedł do lasu. Przedzierał się przez bagna, gęstwinę krzewów, omijał rozłożyste drzewa, aż wreszcie zobaczył kwiat paproci. Kiedy chciał go zerwać, zapiał kogut i kwiat rozpłynął się we mgle.
Minął rok i Jacuś znów wybrał się do lasu. Tym razem droga była inna, ale znowu nie zdążył zerwać kwiatu paproci.
I znowu minął kolejny rok. Jacuś po raz trzeci wybrał się do lasu. Tym razem szczęście uśmiechnęło się do niego. Kwiat paproci położył sobie na sercu. Kwiat obiecał mu, że od tej chwili może mieć wszystko, czego zapragnie, ale nie wolno mu podzielić się z nikim swoim bogactwem. Jacuś przystał na taki warunek.
Wkrótce zamieszkał w pałacu, miał służbę, ogromne połacie ziemi i liczne wsie. Żył w bogactwie, a jego skarbiec napełniony był złotem i kosztownościami.
Po kilku latach zaczął tęsknić za swoim rodzinnym domem. Pewnego razu pojechał do matki. Kiedy zobaczył, w jakich warunkach ona żyje, już chciał jej pomóc, ale przypomniał sobie przepowiednię kwiatu paproci. Odwrócił się na pięcie i wrócił do swojego pięknego pałacu. Nie mógł jednak zapomnieć o matce staruszce i po upływie roku znowu udał się do rodzinnego domu. Okazało się, że ojciec umarł, a matka jest ciężko chora. I tym razem też nie udzielił jej pomocy, bo bał się stracić własne szczęście. Ale wyrzuty sumienia gryzły Jacusia. Po kilku miesiącach znowu udał się do rodzinnego domu. Niestety było już za późno. Wszyscy umarli z głodu i choroby. Z wielkiej rozpaczy złapał się Jacuś za głowę i już nie chciał żyć. Kiedy o tym pomyślał, ziemia rozstąpiła się pod nim i wchłonęła Jacusia wraz z kwiatem paproci, który tak odmienił serce chłopca.
Usytuowane są pomiędzy ulicą Piastowską, aleją 3. Maja, aleją marszałka Ferdynanda Focha oraz bulwarem nad rzeką Rudawą.
Jest to rozległa łąka o powierzchni 48 hektarów. W dawnych chociaż znowu nie tak odległych czasach było to pastwisko, na którym można było zobaczyć pasące się krowy i owce.
Błonia były świadkiem wielu dziejowych wydarzeń. Tu w 1894 roku rozegrano pierwszy mecz futbolowy. Stąd w 1910 roku wystartował pierwszy samolot. Na Błoniach odbywały się uroczystości z okazji 500-lecia bitwy pod Grunwaldem (1910 rok). Tu w 1914 roku składali przysięgę legioniści. Tutaj także miały miejsce uroczystości związane z 250. rocznicą odsieczy wiedeńskiej uświetnione paradą kawalerii (1933 rok). Na Błoniach tłumy wiernych witały papieża Jana Pawła II, podczas jego pielgrzymek do Polski, w tym do Krakowa. Tutaj też w 2016 roku odbywały się uroczystości związane ze Światowymi Dniami Młodzieży.
Na co dzień jest to miejsce spacerów krakowian i teren wielu imprez masowych, takich jak chociażby święto latawca, zawody balonowe, koncerty.
Błonia upodobali sobie studenci. W ciepłe czerwcowe dni na łonie natury mogą uczyć się do egzaminów.
Chować głowę w piasek – ‘unikać czegoś’
Kiedy ważny projekt nie został w terminie wykonany, pracownicy chowali głowę w piasek przed rozmową z szefem.
Zmieszać kogoś z błotem – ‘naubliżać komuś’
Magda zmieszała z błotem koleżankę, kiedy ta odmówiła jej pożyczyć pieniądze.
Nie dorastać do pięt – ‘nie posiadać pewnych zdolności’
W rozwiązywaniu zadań z matematyki Kamil nie dorastał Staszkowi do pięt.
Wprawki, ćwiczenia, zadania
Zgodnie z przepisami ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych nie można udostępniać materiałów osobom trzecim.
Zadanie 1
Proszę przyporządkować wyrazy do punktów. Proszę pamiętać o odpowiedniej formie.
chleb, krem, mapa, tort, pierścionek, naszyjnik, szampon, książka, ciasto, rogalik, bułka, obrączka, puder, atlas, ciastko
A. W piekarni możemy kupić:
B. W perfumerii możemy kupić:
C. W księgarni możemy kupić:
D. W cukierni możemy kupić:
E. U jubilera możemy kupić:
Zadanie 2
Proszę podkreślić poprawne wyrazy.
A. W sklepie spożywczym możemy kupić masło/rower.
B. W pasmanterii możemy kupić czasopismo/wstążkę.
C. W sklepie papierniczym możemy kupić mąkę/zeszyt.
D. W sklepie AGD możemy kupić pralkę/kiełbasę.
E. W sklepie sportowym możemy kupić piłkę/mikrofalówkę.
Zadanie 3
Proszę dokończyć.
A. karp, łosoś, makrela, pstrąg to ………………………………………
B. ananas, jabłko, czereśnia, mandarynka to ………………………..
C. jogurt, kefir, śmietana, maślanka to ……………………………….
D. ziemniaki, kapusta, cebula, pietruszka to ………………………..
E. herbata, kawa, woda, sok to ……………………………………………
Zadanie 4
Przeczytaj poniższy tekst, a następnie zaznacz P, jeśli zdanie jest prawdziwe lub F- jeśli fałszywe.
Życie na Ziemi nie mogłoby istnieć bez wody. Jest to jedyna substancja, która występuje w naturze w trzech stanach skupienia: ciekłym, stałym (lód) i gazowym (para wodna).
Woda z deszczu czy śniegu wraca ze strumieniami i rzekami do morza. Przenika również do wód podziemnych, skąd może być pobierana przez rośliny. Woda w przyrodzie nieustannie krąży w wielkim, globalnym cyklu zamkniętym. Jej ogólna ilość nie zmienia się, zmienia się jedynie miejsce jej występowania i stan, w jakim występuje.
A. Woda krąży w przyrodzie w cyklu zamkniętym. P/F
B. Woda nie występuje w stanie stałym. P/F
C. Ogólna ilość wody nie ulega zmianie. P/F
D. Woda jest konieczna do życia. P/F
E. Woda z mórz zasila rzeki. P/F
ODPOWIEDZI DO ZADAŃ
Zadanie 1
A. W piekarni możemy kupić: chleb, rogalik, bułkę.
B. W perfumerii możemy kupić: krem, szampon, puder.
C. W księgarni możemy kupić: mapę, książkę, atlas.
D. W cukierni możemy kupić: tort, ciasto, ciastko.
E. U jubilera możemy kupić: pierścionek, naszyjnik, obrączkę.
Zadanie 2
A. W sklepie spożywczym możemy kupić masło/rower.
B. W pasmanterii możemy kupić czasopismo/wstążkę.
C. W sklepie papierniczym możemy kupić mąkę/zeszyt.
D. W sklepie AGD możemy kupić pralkę/kiełbasę.
E. W sklepie sportowym możemy kupić piłkę/mikrofalówkę.
Zadanie 3
A. ryby.
B. owoce.
C. nabiał.
D. warzywa.
E. napoje.
Zadanie 4
A. P
B. F
C. P
D. P
E. F
Dla dzieci
Zadanie 1
Ułóż w kolejności nazwy miesięcy.
marzec, grudzień, październik, styczeń, czerwiec, luty, wrzesień, listopad, kwiecień, sierpień, maj, lipiec
Zadanie 2
Odpowiedz na pytanie.
3. Czy to jest sierpień?
1. Czy to jest maj?
10. Czy to jest czerwiec?
7. Czy to jest luty?
12. Czy to jest styczeń?
Zadanie 3
Odpowiedz na pytanie.
4. Czy to jest maj, czy kwiecień?
2. Czy to jest listopad, czy luty?
6. Czy to jest lipiec, czy czerwiec?
11. Czy to jest marzec, czy listopad?
8. Czy to jest grudzień, czy sierpień?
ODPOWIEDZI DO ZADAŃ
Zadanie 1
styczeń, luty, marzec, kwiecień, maj, czerwiec, lipiec, sierpień, wrzesień, październik, listopad, grudzień
Zadanie 2
3. Czy to jest sierpień?
Nie, to nie jest sierpień.
1. Czy to jest maj?
Nie, to nie jest maj.
10. Czy to jest czerwiec?
Nie, to nie jest czerwiec.
7. Czy to jest luty?
Nie, to nie jest luty.
12. Czy to jest styczeń?
Nie, to nie jest styczeń.
Zadanie 3
4. Czy to jest maj, czy kwiecień?
To jest kwiecień.
2. Czy to jest listopad, czy luty?
To jest luty.
6. Czy to jest lipiec, czy czerwiec?
To jest czerwiec.
11. Czy to jest marzec, czy listopad?
To jest listopad.
8. Czy to jest grudzień, czy sierpień?
To jest sierpień.