Literatura: praca z tekstem – “Obyczaje w Polsce od średniowiecza do czasów współczesnych” (fragment)

Oświetlenie mieszkań było bardzo różne. W dzień światło wpadało przez okna. W zamożnych domach były one duże i dostarczały dużo światła, podczas gdy chłopskie chaty miały małe okienka i tylko część izby była dobrze oświetlona. Jeszcze w XVI wieku nawet w oknach pałacowych umieszczano często błony zwierzęce nasycone olejem. Nierzadko w okna wstawiano płytki krzemienne oprawne w ołów. Szybko jednak upowszechniły się szklane szyby dostarczane przez liczne huty szkła. W XVII i XVIII wieku błony występowały już tylko w mieszkaniach biedoty i na wsi.
Po zmroku chaty chłopskie i mieszkania ubogich mieszkańców oświetlano za pomocą łuczywa przygotowywanego ze smolnych pni lub korzeni, najczęściej sosnowych. Ustawiano je w specjalnych stojakach lub wtykano w szpary w ścianach. W mieszkaniach zamożnych mieszczan, szlachty i magnaterii używano świec wyrabianych przez aptekarzy w różnym asortymencie. Znano m.in. świece lane, kręcone, nocne. Droższe były zrobione z wosku, a tańsze z łoju. Sporządzano je także domowym sposobem, zatapiając knot w rozpuszczonym łoju lub wosku. Ustawiano świece w lichtarzach, które w bogatych domach były bardzo kosztowne. Dla lepszego efektu świeczniki wieszano na ścianach lub u pułapu. U magnatów były to prawdziwe dzieła sztuki zdobiące najbardziej reprezentacyjne pokoje. Stosowano specjalne szczypce do obcinania knota i kapturki do gaszenia świec.

Zadanie 1
Zaznacz poprawną odpowiedź.

A. tekst ma charakter reklamowy/popularnonaukowy.
B. droższe świece były robione z łoju/z wosku.
C. świece wyrabiał folusznik/aptekarz.
D. zamiast szyb w oknach stosowano papier pergaminowy/błony zwierzęce.
E. łuczywo robiono z pni lub korzeni sosnowych/z gałęzi i pni drzew iglastych.
F. oświetlenie mieszkań było takie samo/było bardzo różne.
G. tekst informuje nas o sposobie wyrabiania świec/o sposobie oświetlania mieszkań w dawnych czasach.

Zadanie 2
Który szereg zawiera wyraz nie należący do rodziny wyrazów ‘świeca’?

A. świeczka, świeczuszka, świecznik.
B. świeczka, świat, świecznik.
C. światowy, świeczka, świecznik.

Zadanie 3
‘Być na świeczniku’ to znaczy

A. zajmować się sprzedażą świeczek.
B. zajmować się produkcją świeczek.
C. być jedną z ważnych postaci.

Zadanie 4
Objaśnij znanymi ci regułami ortograficznymi pisownię podkreślonych liter.

A. dobrze –
B. krzemienne –
C. ołów –
D. lichtarz –

Zadanie 5
Z wypowiedzenia ‘Stosowano specjalne szczypce do obcinania knota i kapturki do gaszenia świec’ wypisz

A. czasownik w formie nieosobowej –
B. rzeczowniki utworzone od czasowników –

Zadanie 6
W wypowiedzeniu ‘Szybko jednak upowszechniły się szklane szyby dostarczane przez liczne huty szkła’.

A. wyraz ‘szybko’ to przymiotnik/przysłówek i pełni funkcję okolicznika/przydawki.
B. wyraz ‘szkła’ to rzeczownik/przymiotnik i pełni funkcję podmiotu/przydawki.

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
A. tekst ma charakter reklamowy/popularnonaukowy.
B. droższe świece były robione z łoju/z wosku.
C. świece wyrabiał folusznik/aptekarz.
D. zamiast szyb w oknach stosowano papier pergaminowy/błony zwierzęce.
E. łuczywo robiono z pni lub korzeni sosnowych/z gałęzi i pni drzew iglastych.
F. oświetlenie mieszkań było takie samo/było bardzo różne.
G. tekst informuje nas o sposobie wyrabiania świec/o sposobie oświetlania mieszkań w dawnych czasach.

Zadanie 2
A

Zadanie 3
C

Zadanie 4
A. dobrze – ‘rz’ wymienia się na ‘r’.
B. krzemienne – ‘rz’ występuje po spółgłosce ‘k’.
C. ołów – ‘ó’ wymienia się na ‘o’.
D. lichtarz – zakończenie wyrazu na ‘-arz’.

Zadanie 5
A. czasownik w formie nieosobowej – stosowano.
B. rzeczowniki utworzone od czasowników – obcinania, gaszenia.

Zadanie 6
A. wyraz ‘szybko’ to przymiotnik/przysłówek i pełni funkcję okolicznika/przydawki.
B. wyraz ‘szkła’ to rzeczownik/przymiotnik i pełni funkcję podmiotu/przydawki.
…………………………………………………………………………………………………………………………………….
Nauka o języku: zdanie podrzędne z imiesłowowym równoważnikiem zdania

Zadanie 1
Uzupełnij podane niżej wypowiedzenia przecinkami.

A. rozmawiając patrzyłem mu w oczy.
B. upiekłszy ciasto poczęstowała nim gości.
C. pijąc herbatę czytał gazetę.
D. wyłączywszy radio poszła na spacer.
E. patrząc przez okno machała ręką.

Zadanie 2
Przeczytaj uważnie wypowiedzenia, a następnie wykonaj plecenia
podkreśl orzeczenia i równoważniki zdań
określ zdanie nadrzędne i podrzędne

A. posprzątawszy mieszkanie, wypiła herbatę.
B. odrobiwszy lekcje, obejrzał film.
C. Basia, gotując zupę, próbowała jej smak.

ODPOWIEDZI DO ZADAŃ

Zadanie 1
A. rozmawiając, patrzyłem mu w oczy.
B. upiekłszy ciasto, poczęstowała nim gości.
C. pijąc herbatę, czytał gazetę.
D. wyłączywszy radio, poszła na spacer.
E. patrząc przez okno, machała ręką.

Zadanie 2
A. posprzątawszy mieszkanie, wypiła herbatę.
równoważnik – posprzątawszy; orzeczenie – wypiła
1 – imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowe czasu podrzędny do 2;
2 – zdanie główne

B. odrobiwszy lekcje, obejrzał film.
równoważnik – odrobiwszy; orzeczenie – obejrzał
1 – imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowe czasu podrzędny do 2;
2 – zdanie główne

C. Basia, gotując zupę, próbowała jej smak.
równoważnik – gotując; orzeczenie – próbowała
1A, 1B – zdanie główne
2 – imiesłowowy równoważnik zdania okolicznikowego czasu podrzędny do 1